وب سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ عاشورا – دزفول عاشورا و امام حسین
نوشته های مرتبط
و
احد ادبیات موسسه فرهنگی هنری فرهنگ عاشورا با برخی شاعران و نوحه‌سرایان شهرستان دزفول مصاحبه هایی را انجام داده است..
متن زیر برگرفته از مصاحبه‌ای است که با جناب آقای ابوالقاسم تاج نوحه‌سرای پیشکسوت شهرستان صورت گرفته است…
– ضمن عرض سلام و تشکر، به عنوان اولین سؤال لطفاً شرح مختصری از زندگی خودتان را بیان بفرمایید.
حدود یازده سالگی در هیئت متحده حسینی (هیئت محله سرمیدان) مداحی را آغاز کردم و بعد در هیئت‌های عزاداری محله‌های قلعه و سرمیدان به طور مشترک انجام وظیفه می‌کردم.
– از چه زمانی شروع به سرودن کردید و اولین سروده های شما چگونه بوده‌اند؟
حقیقت این است که خانواده مادری‌ام (پدربزرگ و دایی‌ها) همه مداح بودند و در تعزیه‌ها شرکت می‌کردند، مادرم نیز در چنین فضایی رشد کرده بود و با نغمه‌های عاشورایی آشنایی داشت. گاهی آن‌ها را برایم زمزمه می‌کرد و مطلبی را به من آموزش می‌داد. (مرحوم بادلان) که از مداحان فقید شهرمان هستند همیشه وجود مادرم را برایم گوهر گرانمایه و غنیمتی بزرگ می‌دانست. خودم هم علاقه‌ی عجیبی به این مسئله داشتم و از همه مهم‌تر توجهات خاص حضرت سیدالشهدا(ع) بود که این را با تمام وجود احساس می‌کردم.
– از نظر شما شعر عاشورایی موفق چه ملاک هایی دارد؟
شعر عاشورایی باید درون‌مایه‌ای غنی داشته باشد و منابع این سروده‌ها از نظر محتوا معتبر باشد، مفاهیم اشعار و سبک خواندن سروده‌ها در شأن اهل بیت(ع) و بیانگر سجایای اخلاقی این بزرگواران باشد و البته احساس و علاقه‌ی مخاطب را هم برانگیزد.
– استاد! پس از گذشت قرن‌ها ترکیب بند محتشم (باز این چه شورش است) هنوز بر سر زبان‌هاست و زمزمه می‌شود، به نظر شما راز ماندگاری چنین سروده‌هایی چیست؟
شاعر باید محتوا و مفهوم آن چه را می‌خواهد بگوید، با تمام وجود درک کرده باشد و درون و عاطفه‌اش با مسئله پیوند بخورد و علاوه بر این لطف و عنایت آقا اباعبدالله‌الحسین(ع) هم باید به یاری شاعر بیاید.
– با توجه به این‌که رهبر معظم انقلاب در خصوص آفت‌های شعر عاشورایی و عزاداری مربوط به محرم هشدار داده‌اند، شما آفات این عرصه را چه می‌دانید؟
برخی از مداحان مطالب یا اشعار سخیفی را بیان می‌کنند که اصلاً در شأن اهل‌بیت(ع) نیست. این‌ها نه تنها به نشر فرهنگ عاشورا کمک نمی‌کنند بلکه ضربات جبران ناپذیری هم وارد می‌کنند. متأسفانه بعضی افراد و گروه‌ها می‌کوشند تا با به تصویر کشیدن این مطلب شأن و منزلت اهل بیت(ع) را متزلزل کنند و گروه‌هایی مثل وهابیون این مطالب را علم کرده و از آن بر علیه شیعه استفاده می‌کنند. باید سخت مواظب بود و راه را بر هر گونه سوءاستفاده‌ی احتمالی بست.
– به نظر شما شعر نو در عرصه‌ی ادبیات عاشورایی چگونه است؟
معمولاً در جلسات نقد شعر شرکت می‌کنم و اشعار نو را گوش می‌دهم. شعر نو جدید و خاص است. اشعار نو وزن و قافیه ندارند فقط برخی از آن‌ها آهنگ دارند. این شعرها قالب مناسبی برای محتوای عظیم فرهنگ عاشورا نیست، قالب‌های سنتی مثل بحر طویل جا افتاده تر و مناسب تر است.
– این ارادتمندی شما به خاندان رسالت چه تأثیری در زندگی شخصی شما داشته اشت؟
آثار و تبعات فراوانی داشته است. قطعاً هر کسی که در این مسیر گام بردارد مورد توجه اهل بیت(ع) واقع می‌شود و دلیل اثبات سخن من، خواب‌هایی است که گاهی اوقات خودم و یا دوستان درباره‌ی من می‌بینند که بیانگر توجه و عنایت خاص آن خاندان همام است. این خانواده، خانواده‌ی بزرگی هستند و چنان‌که خود فرموده اند:«هرکسی یک بیت برایمان بسراید خانه‌ای به او در بهشت می‌بخشیم.» همگی اهل جود و کرم می‌باشند.
– به نظر شما یک شاعر عاشورایی در چه موضوعاتی و به چه میزان نیازمند مطالعه است؟
در پاسخ سؤال شما باید عرض کنم بنده سال‌هاست که شعر می‌گویم و بسیاری از دوستان و اساتید اصرار دارند که آن‌ها را به چاپ برسانم اما من هنوز به تأمل درباره‌ی آن‌ها می‌پردازم، زیرا معتقدم که هر اثری هر قدر هم کوچک باشد باید خوب و ماندگار باشد. راز این ماندگاری در شناخت معارف عاشورا است.
کسی که در این عرصه چیزی می‌گوید باید تاریخ شیعه را بداند، از انگیزه‌های قیام امام حسین(ع) آگاهی داشته باشد، حوادث کربلا و روز عاشورا را به دقت بازخوانی کند، برای رضای خدا و اهل بیت(ع) سخن بگوید و در جهت نشر فرهنگ اباعبدالله(ع) بکوشد، حرکت و موجی ایجاد کند که عمیقاً تأثیرگذار باشد مانند کاری که در زمان جنگ انجام می‌شد و نوحه‌های تأثیرگذاری که در قلب جوانان اثر می‌کرد. در مجموع کلام شاعر باید زینت اهل بیت(ع) باشد.
– به کدام‌یک از آثار خود تعلق خاطر بیشتری دارید؟
در ابتدای جنگ نوحه‌هایی می‌سرودم که از رادیو دزفول پخش می‌شد هنوز هم بعضی از دوستان از آن‌ها یاد می‌کنند و از تأثیری که بر رزمندگان داشته‌اند، سخن می‌گویند. نوحه هایی با عناوینی مانند «لن تنالواالبر حتی تنفقوا مما تحبون» یا «من المؤمنین رجال صدقوا ما عاهدوا الله».
من همیشه خدا را به خاطر این مرحمت شاکر هستم. البته شعرهای دیگری هم دارم که بسیار برایم دوست داشتنی هستند.
– از آثار مکتوبتان اگر چیزی در خاطر دارید، بیان بفرمایید؟
چون خیلی از ماه رمضان نمی‌گذرد اجازه می‌خواهم شعری را که در مدح امام حسن مجتبی(ع) گفته‌ام، بخوانم چون حضرت رسول(ص) فرموده‌اند که:« از عزیزم حسن(ع) یاد کنید.»
ای گــوشــوار عـــرش مقــام تــو یــا حســـن
ای مستـــی مــــدام ز جـــام تـو یــا حســـن
یـــابـــن الـــرســــول آیــ‌ه‌ی خـــلــــاق داوری
شـــاهــان زننـــد ســکـه به نــام تو یا حسن
من مــرغ دل نشســـتــه بــه بام تو یا حسن
هم شهسوار عرصه ی عشقی در این جهان
ای وارث صـــفــــا و کــمــالـــات مـصــطــفـی
بـــالــاتــر اسـت ز عــرش مقــام تـو یا حسن
جـــدت بـــود خـــلــاصـــه‌ی ایـــجـــاد کـائنات
هم حیدر است باب و فاطمه مام تو یا حسـن
هم جنگ و هم صلح تو همه در راه حق بــود
هـــم راه و رســـم عشـق مرام تو یا حســن
شــالـــوده‌ی قیـــام حســین است صلح تــو
صــد آفـــریـــن بــه صــلح و قیام تو یا حسـن
حــق گفتـــه‌ای و بـــا حقــی و زاده‌ی حقــی
قــرآن نـــاطــــق اســـت پیــام تو یا حسن
ای حســـن خلـــق تـــو زبانزد افلاک مرحبا
بر حســن روی و حســن کلام تو یا حسن
ای مظـــهــر صفـا و معدن جود و شه کرم
«تـــاجـــم» گدای کوی و غلام تو یا حسن
حضرت مجتبی از الگوهای مهم اخلاقی هستند. پیامبر(ص) فرمودند: «انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق». ائمه اطهار همه نمونه‌ی کامل و بارز اخلاق اسلامی هستند.
– یک شاعر عاشورایی چه خصوصیات اخلاقی باید داشته باشد که بتواند در این مسیر راه پیدا کند و یا در واقع به او راه بدهند؟
اولین پاسخی که هر مداح ممکن است بگوید اخلاص در گفتار و اخلاق است. شخصی از امام صادق(ع) پرسید که چگونه باشیم تا مردم ما را دوست داشته باشند و محبت اهل بیت را هم منتقل کنیم؟ ایشان فرمودند: «بغیر السنتکم: رفتار و کردار ورد زبانتان نباشد عمل هم داشته باشید.»
یک مداح باید احترام مردم را داشته باشد. به هیئتی که وارد می‌شود با عزت و احترام با مردم رفتار کند، چون مردم خصوصیات و سجایای بزرگ اخلاقی اهل بیت را در یک مداح می‌بینند لذا وظیفه‌ی بسیار سنگینی بر دوش دارند. باید اخلاق، رفتار و منش‌مان به گونه‌ای باشد که اهل بیت (ع) بپذیرند و این رفتار و برخورد باعث جذب دیگران به اهل بیت(ع) باشند.
– یادی از ایام دفاع مقدس کردیم، به نظر شما بین حماسه‌ی عاشورا و دفاع مقدس چه رابطه ای وجود دارد؟
افتخار بنده این است که بسیاری از سروده‌هایم در رابطه با جنگ و شهدای دفاع مقدس است. در مراسم تشییع پیکر شهدا بسیاری از اشعار من خوانده می‌شد. گاهی بعضی از رزمندگان محبت می‌کردند و از تأثیر اشعار من در جبهه می‌گفتند، خلاصه این‌که من معتقدم هر شهیدی در هر زمان و مکان، یار اباعبدالله(ع) به حساب می‌آید و ما هر وقت از ایشان یاد می‌کنیم در حقیقت از امام حسین(ع) یاد کرده‌ایم. من برای شهدا و خانواده‌های آن‌ها احترام خاصی قائلم، دست پدران شهیدان را می‌بوسم و نسبت به مادران بزرگوارشان اظهار ارادت می کنم.
– به نظر شما نوحه با دیگر سرودهای عاشورایی چه فرقی دارد؟
نوحه به خاطر سبک مخصوصش یعنی حزن و اندوهی که با خود دارد تأثیرگذارتر است. اگر جملاتی که به کار می‌بریم بتواند روی مردم اثر کند، احساس آن‌ها را برانگیزد و قلب افراد را تسخیر کند به راحتی می‌توانیم مطالب را بر او عرضه کنیم و او نیز مطالب را می‌پذیرد. ما به کمک نوحه به ایجاد لطافت قلب در مخاطب کمک می‌کنیم. از معصوم پرسیدند: علت این که خیلی‌ها گریه‌شان نمی‌گیرد، چیست؟ پاسخ دادند: «قسوه القلب و کثره الذنوب» همین قساوت قلب است که باعث می‌شود حرمله، تیر سه شعبه را به سوی طفل شش ماهه نشانه بگیرد یا مثلاً در جایی که امام به معرفی خود می‌پردازند و می گویند آیا نمی دانید من فرزند رسول الله هستم؟ آیا نمی‌دانید که من فرزند علی مرتضی و فاطمه زهرایم ؟و … هدف این است که قلب مخاطب را نرم و مستعد کند. خلاصه این‌که آماده کردن قلب‌ها کار مهمی است که به کمک نوحه ممکن می‌شود.
– روند تولید نوحه در کشورمان چگونه است؟
ما مردمی داریم بسیار فهمیده که با عاشورا زندگی می‌کنند و حقیقتاً نوحه‌سرایی با توجه به سطح مخاطبان هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی دچار مشکل است. ما باید بیشتر کار کنیم، باید از خود امام(ع) الگو بگیریم آیا امام در رسیدن به حق و حقیقت درنگ کرد؟ آیا وقت‌کشی کرد؟ سزاوار است که ما هم این‌ها را در نظر داشته باشیم. نوحه‌های ما هم از نظر ظاهر شعری یعنی وزن و قافیه و آهنگ و هم از نظر محتوا و مفاهیم باید تازگی داشته باشند و در خور شأن اهل‌بیت(ع) باشند. گاهی می‌بینیم که آهنگ‌های مناسبی انتخاب نمی‌شود. در زمینه‌ی محتوا هم با مراجعه به کتب معتبر می‌توانیم محتوای نوشته‌ها را غنی‌تر کنیم.
– اولین نوحه ای که توسط شما خوانده شد چیست؟
نوحه ای در مدح علی اصغر(ع) بود: «طفل صغیرم خدایا چه کنم؟ نخورده شیرم خدایا چه کنم؟تو بگو با غم هجران چه کنم؟ پس از این جمع یتیمان چه کنم؟» و البته نوحه‌هایی در رابطه با حضرت ابوالفضل(ع).
– با کدام‌یک از مداحان کشور، گروه‌ها و تشکل‌ها ارتباط نزدیک دارید؟
با گروه مداحان بهبهان، اهواز، اصفهان، تهران و اکثر دوستان خوزستانی و بیشتر دزفول. عضو کوچک مجمع الذاکرین شهرستان دزفول هستم و به این نوکری افتخار می‌کنم. اگر نوحه‌ای تهیه کنم، آن را چاپ می‌کنم و در اختیا ر دیگران، خصوصاً کانون شاعران و مداحان استان قرارمی‌دهم.
– دوستان جوانی هستند که دوست دارند شاعر یا مداح شوند به عنوان پیشکسوت چه توصیه‌ای به آنان دارید؟
اگر بتوانند در این عرصه کار کنند مطمئناً به خیر دنیا و آخرت می‌رسند، هرکس بیاید ما از او استقبال و پشتیبانی می‌کنیم.
– وقتی از شعر عاشورایی و نوحه سخن به میان می‌آید، نام بسیاری از مداحان و شاعران عاشورایی شهرمان به ذهن می‌رسد، در صورت امکان در مورد این بزرگواران اندک صحبتی بفرمایید و از آن‌ها نام ببرید؟
شهرستان دزفول شعرای بسیاری داشته و دارد که از افتخارات استان و بلکه تمام ایران هستند به عنوان مثال: مرحوم ضیائی، مرحوم ناهیدی، مرحوم عارف دزفولی، آقای سنگری، مرحوم بادلان، مرحوم گلستانی. مداحان زیادی هم داشته و داریم مانند مرحوم ملاعبدالرضا دزفولی، مرحوم رضایی و شهیدان مداحی همچون شهید شیخی که امیدوارم در فردای قیامت شفیع ما باشند. چون اگر دفاع مقدس نبود من نمی‌توانستم واقعه کربلا را این‌گونه عینی تجسم کنم.
– به عنوان آخرین سؤال، با مرکز پژوهش و نشر فرهنگ عاشورا چقدر آشنا هستید؟ چگونه آشنا شدید؟ و برای بهتر شدن برنامه های این مرکز چه پیشنهاداتی دارید؟
بنده چند سالی است که با این مرکز آشنایی دارم و افتخار می‌کنم که بتوانم خدمتی هر چند ناچیز در این مرکز انجام دهم. کارهایی که مؤسسه انجام داده مشخص و اظهر من الشمس است. قرار است جلساتی در سطح استان از سوی سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شود که در آن‌ها از تجربیات این مؤسسه استفاده کنیم که به بررسی مقاتل، ادبیات، نغمات عاشورایی و … پرداخته شود و إن‌شاءالله در این جلسات از تجارب عزیزان در موسسه فرهنگی هنری فرهنگ عاشورا استفاده خواهیم کرد. اما نکته‌ای را که لازم است تذکر دهم این است که ما در این عرصه باید بیشتر کار کنیم، بهشت را به بها دهند نه به بهانه، اگر خود را عاشق اهل بیت می‌دانیم، باید وقت بگذاریم و هزینه کنیم. عاشقی به بها به دست می‌آید و رایگان و مجانی حاصل نمی‌شود. در خصوص پیشبرد اهداف این مؤسسه هم باید هر چه در توان داریم، هزینه کنیم تا إن‌شاءالله نتیجه‌ی مطلوب حاصل شود.
– با کمال تشکر از حضور شما در این مصاحبه، پایان جلسه در اختیار شماست دعایی بفرمایید تا ما آمین بگوئیم:
اللهم صل علی محمد و آل محمد؛ پروردگارا به مقربان درگاهت قسمت می‌دهم اسلام و مسلمین را صبر عنایت بفرما. خدایا دین، ایمان، مملکت، جوانان، نوامیس، رهبر، بسیجیان وعاشوراییان ما را در پناه خودت محافظت بفرما.
پروردگارا تو را به مقربان درگاهت قسم می‌دهیم دست ما را از دامن اهل بیت در دنیا و آخرت کوتاه مگردان، عشق اهل بیت و دوستی حسین را از ما مگیر، اولادمان را محب اهل بیت قرار بده.
خدایا جوانان ما را حفظ بفرما، به ما بینشی عطا کن تا بتوانیم در راه اهل بیت و فرهنگ عاشورا گام برداریم.
خدایا شهدا را در روز قیامت شفیع ما بگردان. خدایا امام زمان را در پناه خودت مراقبت بفرما.
و صلی الله علی محمد و آل محمد.
باسلام
خواهشی داشتم اگه می شه نوحه های قدیمی ملاعبدالرضا دزفولیان را در سایت قراردهید و حتی اگه شد امکان دانلودکردن آن را هم قراردهید