تولد و تحصیلات
مرحوم ابوالحسن، محمدباقر بیرجندی در ربیع الاول سال ۱۲۷۶ در روستای گازار قائن، از توابع استان خراسان به دنیا آمد.
مقدمات علوم را در شهر خود فرا گرفت و سپس به مشهد رفت تا از محضر علمای بزرگ آن روزگار بهره جوید.
از هوش و ذکاوتی سرشار و استعداد و حافظه ای شگفت برخوردار بود، به گونه ای که خود می گفت: قادر است تمام مسائل فقهی شیعه، از مطهرات تا دیات را بر اساس قول ده تن از علما از بر بنویسد.
آیت الله بیرجندی در ۲۲ سالگی به درجه ی اجتهاد رسید و در سال ۱۲۹۶ هجری به نجف اشرف رفت و از محضر استادان بزرگی مانند: میرزا حبیب الله رشتی، آخوند خراسانی و حضرت آیت الله محمدحسن شیرازی بهره گیری و استفاده نمود.
فعالیت
حلقه درس و شیوه ی تدریس او که فوائد شیخ مرتضی انصاری را تدریس می کرد، زبانزد همگان بود به گونه ای که مورد تشویق شیخ مرتضی انصاری قرار گرفت که هم سخن بگوید و هم بنویسد. او سخنوری بلیغ و توانا بود و مباحث را مدوّن، منظم، زیبا و فصیح عرضه می کرد.
وی بر علومی مانند: درایت، فقه، اصول، رجال، عقاید، جغرافیا، تاریخ، تورات و انجیل بسیار مسلط بود و سرآمد بزرگان آن روزگار به شمار می آمد. ۶۷ جلد کتاب به رشته ی تحریر درآورد اما امروز تنها ۲۲جلد از این کتاب ها به یادگار مانده است.
این شخصیت بزرگ در ۱۴ ذی الحجه سال ۱۳۵۲(ه.ق)، در ۷۷ سالگی دار فانی را وداع گفت و طی تشییع باشکوهی در بیرجند به خاک سپرده شد. مرحوم بیرجندی، اعتقادات ویژه ای داشت از جمله این که نماز جمعه را در عصر غیبت، واجب می شمرد و استدلال هایی نیز بر این نظر خود می آورد، در ضمن او معتقد بود که جوانان شیعه باید تیراندازی و سوارکاری را بیاموزند تا برای ظهور آماده شوند و گاه خود برای رسیدن به این منظور هزینه می کرد.
جایز بودن بقا در تقلید اعلم و صدور جواز اطلاق زن پس از گذشت ۴ سال از مفقودالاثرذ شدن مرد، از احکام اجتهادی ایشان است که نشان از درجه اجتهادی این فقیه عالی قدر دارد.
آثار
کبریت احمر در شرایط منبر.
آیات الاحکام؛ نگارش یافته در ۱۲۹۹، کتاب اکفاء المکائد فی اصلاح المفاسد در رّد صوفیه، ایضاح الطریق و فص العتیق در باب بحث های اصولی و اخباری، جامع الفقه، کتاب جنگ(مانند کشکول است) که دارای مباحث مختلف، متکثر و متنوعی است،دیوان شعر(ایشان شاعر توانایی بود که هم بر شعر عربی و هم فارسی کاملاً مسلط بود) الردعلی شیخیه، رجال قائن، صلاه الجمعه و مکین الاساس فی احوال ابی الفضل العباس، درباره حضرت ابوالفضل(ع) و نظم حدیث کساء…