وب سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ عاشورا – دزفول عاشورا و امام حسین
نوشته های مرتبط
درباب دختری به نام رقیه در کربلا و انتساب او به فرزندی حضرت امام حسین(ع)، مناقشه و اختلاف نظر و آرای گوناگونی به ویژه در چند دهه اخیر مطرح شده است.
این دختر که او را سه ساله یا چهارساله دانسته اند، نخستین بار در کتاب کامل بهایی از عمادالدین حسین بن علی طبری که او نیز از کتابی به نام «حاویه مثالب معاویه» تألیف قاسم بن محمدبن احمد مأمونی از علمای اهل تسنن نقل کرده است.
«برخی بزرگان دیگر که ماجرای رقیه را مطرح کرده اند و مرجع آن ها کامل بهایی-به احتمال قوی- بوده است یا از منابع تحت تأثیر آن، عبارتند از:
- فخرالدین طریحی در مجمع البحرین(متوفای۱۰۸۵) در کتاب المنتخب صص۱۴۰-۱۴۱
- شیخ عباس قمی در منتهی الآمال(ج۱، ص۴۳۷)
- علامه مجلسی در بحارالانوار
- شیخ محمدباقر بهبهانی در الدمعه الساکبه، ج۵، ص۱۴۱
- ملا آقا فاضل دربندی در اسرارالشهاده، صص۵۱۴-۵۱۵
- شیخ محمدمهدی مازندرانی در معالی السبطین، ج۲، صص۱۷۰-۱۷۱
- علامه بحرالعلوم در مقتل الحسین، صص۲۹۴-۲۹۵
- علامه سیدمحسن امین در اعیان الشیعه، ج۷، ص۳۴»
دلایل کسانی همچون استادشهید مرتضی مطهری که به وجود چنین دختری در ماجرای کربلا تردید کرده اند یا منکر آن شده اند چنین است:
- در کتب و متون قدیم مانند ارشاد شیخ مفید، کشف الغمه و دلایل الامه طبری ذکر نشده است.
- ذکر متفاوت و گونه گون ماجرا مثلاً سیدبن طاووس مشابه ماجرا را در خرابه ی شام و به نام سکینه بنت الحسین گزارش داده است و به جای سرمقدس اباعبدالله از پیراهن وی یاد کرده است(شبیه ماجرای پیراهن یوسف(ع))
- در میان نام فرزندان اباعبدالله الحسین دختری به نام رقیه نیست.
- رقیه ای که در کربلا بوده رقیه دختر امیرالمومنین علی(ع) یا رقیه دختر عقیل و … است.
اما پاسخ:
- عدم ذکر یک نام در برخی کتب دلیلی بر نبودن نیست. ارشاد شیخ مفید حاوی بسیاری از مطالب نیست. همچنان کشف الغمه، حتی برخی مقاتل معتبر معاصر از ذکر جزئیات یا بخش هایی از حوادث پرهیز کرده اند.
- برخی منابع به روزگار ما نرسیده و از بین رفته است اگر بود بسیاری از گم گوشه ها روشن می شد. مقتل ابی مخنف از آن جمله است.
- ذکر متفاوت یک موضوع دلیل نفی اصل موضوع نیست. حتی دلیلی است بر وجود اصل حادثه.
- تعداد فرزندان امام حسین(ع) را تا ده فرزند نوشته اند. شش پسر و چهار دختر ولی هنگام شمارش به نام های زینب، سکینه و فاطمه اشاره کرده و چهارمی را ذکر نکرده اند. شاید چهارمی رقیه باشد.
- اگر رقیه کربلا را دختر امیرالمومنین علی(ع) بدانیم دچار چند مشکل خواهیم شد؛ نخست آنکه برخی مرگ رقیه را در دوران کودکی نوشته اند. سبط بن جوزی از آن جمله است(و باید در مدینه دفن باشد) دوم آن که اگر رقیه دختر علی(ع) در کربلا باشد دیگر کودک نیست چون از زمان شهادت علی(ع) در زمان کربلا بیست و یک سال گذشته است و این با گزارشی که از شهادت رقیه کوچک داده اند سازگار نیست. سوم آن که گزارشی روشن، دال بر حضور رقیه- دختر امیرالمومنان علی(ع) و همسر مسلم بن عقیل- در کربلا نیست. برخی تواریخ از ازدواج رقیه با مسلم بن عقیل سخن گفته اند و نیز نوشته اند که عبدالله بن مسلم بن عقیل که در کربلا به شهادت رسید فرزند همین رقیه است اما هیچ نشانی از حضور این رقیه در کربلا و حتی در کوفه –و این که همراه مسلم به کوفه رفته باشد- در دست نیست.
چهارم آنکه در برخی مآخذ، امام حسین(ع) در کربلا از جمله کسانی را که مخاطب قرار داد و گفت مواظب باشید پس از کشته شدن من گریبان چاک مدهید، صورت مخراشید و سخن ناروا بر زبان میاورید، رقیه بود.
قندوزی نیز در توصیف لحظه ی وداع اباعبدالله الحسین(ع) می نویسد: امام ندا داد ای ام کلثوم، ای سکینه، ای رقیه، ای عاتکه، ای زینب و ای اهل بیت من درودتان باد. در لهوف سیدبن طاووس نام رقیه در وداع امام حسین(ع) آمده است. پنجمین دلیل آن است که مزار رقیه دختر امیرالمومنین علی(ع) در مصر است که یاقوت حموی بدان اشاره کرده است.
ششمین دلیل ذکر نام رقیه در شعر سیف بن عمیر نخعی کوفی از یاران امام صادق(ع) و امام موسی کاظم(ع) (در کنار نام سکینه و رقیه ذکر شده است) است که نام او در رجال نجاشی و فهرست شیخ طوسی آمده است. شعر سیف بن عمیر درباره عاشوراست:
و سکینهُ عنها السکینه فارقَت لمّا ابتدیت بفرقه و تَغَیُّر
و رقیه رَقَّ الحسود لِضَغها و عذاً لیغذّرها الذی لم یَعذِر
لَم اَنها و سکینه و رقیه یبکینه بتَحسُّر و تزفر
در معالی السبطین آمده است: رقیه دختر امام حسین(ع)، در بارگاه نزدیک جامع دارالخلیفه ی یزید، به همراه جماعتی دیگر از اهل بیت مدفون است. این مسجد امروز به جامع الدّر مشهور است. در سمت چپ سیده نفیسه است و جایی که حضرت رقیه در آن مدفون است، در سمت راستتش قرار دارد. بر سنگ نصب شده در این خانه نوشته شده است:
بقعهً شُرِّفَت بآل النبی و بنت الحسین الشهید رقیّه
مادر حضرت رقیه را ام اسحاق نوشته اند که ام اسحاق قبلاً همسر امام حسن(ع) بود و به توصیه خود امام مجتبی، پس از شهادت وی، اباعبدالله با وی ازدواج کرد. برخی مادر او را ام جعفر قضائیه و برخی شاه زنان، مادر امام سجاد(ع) را مادر رقیه دانسته اند.
سن او را هنگام شهادت۳، ۴، ۵، ۷ سال نگاشته اند که درست تر۴ سال است. زمان شهادت حضرت رقیه را پنجم ماه صفر سال ۶۱ یعنی چهار روز پس از ورود کاروان اسرا به شام نوشته اند.
شاید یکی از دلایل خطاهایی که درباره دختران امام حسین(ع) است، این است که همه ی آن ها فاطمه نامیده می شدند و فاطمه صغری و فاطمه صغیره- برخی فاطمه صغیره را همان رقیه دانسته اند و فاطمه ی کبری را به تفکیک به کار برده اند همان گونه که نام پسران همگی «علی» بود.
منبع: کتاب فاطمه عاشورا، دکتر محمدرضا سنگری
