تولد و تحصیلات
دکتر مهدی محقق در سال ۱۳۰۸ شمسی در مشهد به دنیا آمد. وی پس از تحصیلات مقدماتی، علوم حوزهای را در مشهد و تهران تا حد اجتهاد طی کرد. پس از اخذ لیسانس از سال ۱۳۳۰ تا سال ۱۳۳۹ به دبیری دبیرستانها و اداره بخش نسخ خطی کتابخانه ملی فرهنگ پرداخت. در سال ۱۳۳۷ دکترای الهیات و معارف اسلامی را به پایان رسانید و در سال ۱۳۳۸ دکترای زبان و ادبیات فارسی را اخذ نمود.
فعالیت
در سال ۱۳۳۹ به دانشیاری دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برگزیده شد و در سال ۱۳۴۶ به درجه استادی ارتقا یافت. استاد از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۷ مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران و بعد از انقلاب نیز به مدت یک سال عهدهدار ریاست دانشکده دماوند گردید. او به مدت دو سال به عنوان استاد مهمان در دانشگاه لندن و مدت هشت سال به تناوب در دانشگاه مکگیل کانادا به تدریس پرداخت و در سال ۱۳۴۷ شعبه موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مکگیل را در تهران تاسیس کرد. ایشان عضو و رئیس انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی و عضو هیئت امنای انجمن فلسفه ایران بوده و اکنون رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و مشاور علمی و عضو هیئت امنای بنیاد دائرهالمعارف اسلامی و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. استاد همچنین عضو ایرانی فرهنگستان زبان و ادب مصر میباشد و در فرهنگستانهای اردن، سوریه، هند و مجمع بینالمللی فلسفه در قرون وسطی و مجمع بینالمللی تاریخ پزشکی نیز عضویت دارد. استاد محقق در سال ۱۳۶۱ از سمت استادی دانشگاه تهران بازنشسته گردید و پس از آن در دانشگاههای مشهد، امام صادق ( ع) ، تربیت مدرس، الزهراء و شهید مطهری تدریس کرده است. ایشان برگزیده همایش طرح سپاس بهمن ۸۵ در فرهنگسرای ابن سینا نیز هست.
آثار :
۱ بستان الاطباء
۲ بیست گفتار در مباحث فلسفی و کلامی
۳ تأثیر قرآن در اشعار ناصرخسرو
۴ تحلیل اشعار ناصر خسرو
۶ آشنایی با معصوم اول حضرت محمدمصطفی(ص)
۷ آشنایی با معصوم دوم حضرت فاطمه زهرا (ع) از تولد تا شهادت
۸ آشنایی با معصوم سوم حضرت امام علی (ع) از تولد تا شهادت
۹ آشنایی با معصوم چهارم حسن مجتبی (ع) از تولد تا شهادت
۱۰ آشنایی با معصوم پنجم حضرت امام حسین (ع) از تولد تا شهادت
۱۱ ترجمه شرح منظومه غررالفرائد سبزواری
ویژگی اثر : به انضمام مقدمه فارسی و انگلیسی و اصطلاحات.
۱۲ تصحیح کتاب «مفتاح الطب و منهاج الطلاب»
ویژگی اثر : با همکاری محمدتقی دانش پژوه (کتاب برگزیده سال)
۱۳ تعلیقات، مقدمه و تصحیح اشترنامه عطار
۱۴ تعلیقات، مقدمه و تصحیح وجوه قرآن تفلیسی
۱۵ شرح الهیات شفا ملا مهدی نراقی
۱۶ شرح باب حادی عشر علامه حلی
۱۷ شرح مشکلات و مقدمه بر پانزده قصیده از ناصرخسرو
۱۸ شیعه در حدیث دیگران
۱۹ فیلسوف ری
۲۰ فیلسوف ری محمدبن زکریای رازی
۲۱ مقدمه در شرح احوال و آثار و افکار السیره الفلسفیه رازی
۲۲ مقدمه و فرهنگ لغات لسان التنزیل
۲۳ وجوه قرآن
۲۴ یادنامه ادیب نیشابوری