وب سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ عاشورا – دزفول عاشورا و امام حسین
نوشته های مرتبط
نام کتاب:نفس المهموم؛ از کتاب عاشورانگاران ۱
مختصری در باب نویسنده‌ی کتاب (نام کامل ، تاریخ تولد، محل زندگی، شرح حال، درجه علمی و…)
ثقَه المحدثین، مرحوم حاج عباس بن محمدرضا، معروف به شیخ عباس قمی در سال ۱۲۹۴(ه.ق) در قم متولد شد. دوران طفولیت و جوانی را در قم گذرانید، در سال ۱۳۱۶برای ادامه تحصیل به نجف اشرف رفت. عالمی رجالی، سیره نویس، مفسر قرآن و مسلط بر مسایل تاریخی بوده است، وی مقتل نویسی را از استاد بزرگوار خویش حاج شیخ میرزا حسین نوری آموخت. نگارش نزدیک به شصت وپنج اثر ارزشمند حاصل تلاش و مداومت او در امر تألیف می‌باشد. از جمله‌ی این آثار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مفاتیح الجنان، سفینه البحار و مدینه الحکم والآثار، منتهی الآمال، نفس المهموم فی مصیبه سیدنا الحسین المظلوم …. وی در ذی الحجه سال ۱۳۵۹(ه.ق) در نجف اشرف وفات یافت.
نگاهی کلی به بخش‌های کتاب:
این اثر متشکل از دو بخش کلی است: بخش اول و اصلی کتاب، نفس المهموم، و بخش دوم، نفثه المصدور است. نگارش کتاب در سال ۱۳۵۵(ه.ق) به پایان رسید و بخش بعدی یعنی؛ نفثه المصدور در سال ۱۳۴۲(ه.ق) یعنی هفت سال بعد به آن افزوده شد.
بخش اول کتاب: با مقدمه‌ای کوتاه در باره‌ی ولادت امام حسین(ع) آغاز می‌شود و دارای پنج باب است که مفصل‌ترین و مهمترین بخش کتاب به ذکر قیام امام حسین (ع) پرداخته است.
بخش دوم، نفثه المصدور: شامل چند بخش با موضوع‌های زیر است:
۱- قیام توابین ۲- قیام مختار ۳- سرانجام یزید ۴- مناقب حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) ویارانش ۵- اندرزهایی به اهل منبر وتعزیه خوانان.
ویژگی‌های کتاب:
کتاب، حاصل مطالعات عمیق در هجده مقتل معتبر گذشته است و نویسنده علاوه بر آن‌ها ده‌ها کتاب بزرگ و مهم دیگر را تا دوره‌ی قاجار بررسی نموده است.
۱- با وجود بهره‌گیری از منابع مختلف، چینش مطالب به گونه‌ای است که گویی توسط یک نفر نگاشته شده‌اند.
۲-بهره‌گیری از روایات مرسل که زنجیره‌ی روایی آن‌ها به افراد قابل اعتماد می‌رسد.
۳-مواردی در این کتاب ذکر شده که تقریباً در هیچ مقتل دیگری ذکر نشده است. از جمله این موارد می توان به ستم ها و بیداد های بنی امیه و نحوه شهادت چهره های بزرگی چون عمرو بن حمق خزاعی و کمیل بن زیاد نخعی، غارت خیمه ها و آنچه در خیمه ها گذشت، نحوه حرکت اسرا و…اشاره کرد.
نقد های وارد بر کتاب:
تنها نکته ای که به عنوان ضعف در رابطه با این کتاب می توان مطرح نمود این است که فاقد تحلیل است؛ البته نویسنده در موارد بسیار محدودی نظر خود را به عنوان( مِنهُ)در پاورقی‌ها بیان کرده است.
نوع نگارش کتاب؛(تاریخی ، تطبیقی، تحلیلی –تاریخی، روایی و…):
این کتاب در حقیقت یکی از مهمترین مقاتل تطبیقی در شیعه به شمار می‌آید.
برخی منبع مورد استفاده درنگارش کتاب:
۱- ارشاد شیخ مفید ۲-ملهوف علی قتلی الطفوف اثر سید بن طاووس ۳- تاریخ طبری ۴- تارخ کامل ابن اثیر ۵- مقاتل الطالبین ابی الفرج اصفهانی ۶-مروج الذهب ۷- العقد الفرید ۸-کشف الغمه فی معرفه الأئمه و……
توصیه شده در چه زمینه‌ای مورد استفاده قرار گیرد:
این اثر یکی از معتبرترین مقاتل درزمینه‌ی عاشوراست و مطالعه‌ی آن هم برای پژوهش دراین حوزه و هم برای دست‌یابی به اطلاعات دقیق و جامع در باره‌ی این حادثه‌ی بزرگ توصیه می‌شود.
ترجمه‌هایی که تا به حال از این کتاب صورت گرفته است:
رموز الشهاده انتشارات اسلامیه، سال۱۳۶۳
در کربلا چه گذشت، ترجمه‌ی محمد باقر کمره‌ایی، انتشارات مسجد مقدس جمکران
«دمع السجوم فی نفس المهموم» ترجمه استاد گرانقدر، میرزا ابوالحسن شعرانی، که بهترین ترجمه‌ی صورت گرفته از این کتاب است.
