وب سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ عاشورا – دزفول عاشورا و امام حسین
نوشته های مرتبط
خداوند متعال در بسیاری از آیات قرآن کریم، صراحتاً به اهل بیت(ع) و فضایل و مناقب ایشان اشاره کرده است. اما طبق فرموده ی حضرات معصومین، نه تنها همین تعداد، که تمامی آیات قرآن، پیرامون اهل بیت(ع) و دشمنان ایشان است. حال این که بتوان دریافت که هر آیه، چه ارتباطی با اهل بیت پیامبر(ع) یا دشمنان آنها دارد، خود نکته ی ظریفی است.
سوره ی جمعه، از جمله سوره هایی است که در نظر اول، شاید نتوان ارتباط آن را با اهل بیت(ع) دریافت؛ اما با بررسی دقیق تر، این ارتباط، کاملاً روشن می شود. در این سوره، پس از آیه‌ی اول که تسبیح خداوند است، می فرماید: «هُوَ الذّی بعثَ فی الاُمیینَ رسولاً منهم یتلوُا علیهم آیاته…»۱؛ «اوست که در میان مردم بی سواد، پیامبری از خودشان برانگیخت تا آیات او را بر آنان بخواند…». این آیه در شأن دوستان اهل بیت است که برخی از آنان – مانند ایرانیان – هنوز، مسلمان نشده اند:«وَ إِن کانوا من قبلُ لفی ضلالٍ مبین۲»؛ «و آنان، پیش از این در گمراهی آشکاری بودند» و در آیه بعد به این مسئله اشاره می فرماید که مسلمان واقعی شدن و قرار گرفتن در محور ولایت کار آسانی نیست و منطوط به فضل خداوند است: «ذلکَ فضلُ اللهِ یوتیهِ من یشاءُ وَ الله ذوُ الفضلِ العظیم۳»؛ «این فضل خداست که آن را به هر کس بخواهد عطا می‌کند و خدا صاحب فضل بزرگ است».
در آیه‌ی بعد می‌فرماید: «مثلُ الذّینَ حملوا التوراهَ ثمَّ لم یحملوها کمثلِ الحمارِ یحمل أَسفارا…۴» ؛« وصف کسانی که عمل کردن به تورات، بر آنان تکلیف شد و به آن، عمل نکردند، مانند درازگوشی است که کتاب هایی را[ که هیچ آگاهی نسبت به محتویات آن ها ندارد] حمل می کند.» در این آیه ظاهراً خطاب با اهل تورات است، اما ما معتقدیم که خطابات قرآن، مصداق این مثل است که «به در می گویند تا دیوار بشنود»! چرا که بی تردید کسی که قرآن را می‌پذیرد اما به مضامین و مفاد آن، عمل نمی کند نیز مصداق این آیه خواهد بود. از این رو مشخص می شود که این آیه در شأن دشمنان اهل بیت(ع) است که با نپذیرفتن ولایت معصومین(ع) – که یکی از دستورات صریح قرآن است- مصداق«لم یحملوها» شده‌اند. این موضوع در ادامه ی آیه نمود بیشتری دارد. آنجا که می فرماید:«بئسَ مثلُ القومِ الذَّینَ کذَّبوُا بآیاتِ الله»؛ «چه بد است سرگذشت مردمی که آیات خدا را تکذیب کردند و خدا ستمکاران را هدایت نمی کند.» دشمنان اهل بیت(ع)، در واقع آیات بزرگ خداوندی را تکذیب کرده اند؛ چرا که ایشان آیت کبری الهی و نبأ عظیم هستند. این عدم پذیرش نیز به جهت تکبر آنان است و می دانیم که تکبر، ریشه در ظلم و تجاوز از حدود بندگی دارد. از این رو، خداوند در ادامه می فرمایند:«و اللهُ لا یهدِی القومَ الظالمین».
این گونه است که می فرمایند سراسر قرآن در شأن اهل بیت(ع) و مخالفین ایشان، نازل شده است. امام خمینی(ره) نیز با جمله «قرآن کتاب انسان سازی است»، در واقع به همین موضوع اشاره دارند؛ چرا که انسان دو بعد دارد: بعد نورانی و بعد ظلمانی. اهل بیت(ع) مصداق اتم نورانیت انسان و دشمنان ایشان، نمود عینی ظلمت هستند.
این ظلمت از نفس اماره نشأت می گیرد و از آنجا که تمامی انسان ها، دارای این نفس هستند، خطر آن نیز عمومی است. با وجود نفس اماره همه‌ی ما استعداد تبدیل شدن به فرعون و معاویه و یزید را داریم. بنابراین اگر حسن ظن بی جا به خود داشته باشیم، در واقع خود را به هلاکت انداخته ایم. خطر نفس، به اندازه ای جدی است که حتی حضرت یوسف(ع) نیز از شر آن به خدا پناه می برد۵٫ ایشان همچنین کسانی را که به نفس خود اعتماد می کنند، «جاهل» خوانده است۶٫ جاهل در اینجا به معنای بی سواد نیست؛ بلکه معنای آن، در تقابل با عاقل است؛ یعنی کسی که عقل فطری خود را به کار نمی گیرد؛ که این عقل و جهل نیز، در واقع نمودی از دو بعد نورانی و ظلمانی بشر است.
پاورقی:
۱) سوره جمعه. آیه ۲
۲) سوره جمعه. آیه ۲
۳) سوره جمعه. آیه ۴٫
۴) سوره جمعه آیه ۵٫
۵) وَما أُبرِّئُ نفسی إِنَّ النفسَ لأَمارَهٌ بِالسوءِ إِلاَّ ما رَحمَ رَبیَ إِنَّ رَبی غفورٌ رَّحیمٌ سوره یوسف، آیه ﴿۵۳﴾.
۶) قالَ رَبِّ السجنُ أَحبُّ إِلیَّ مما یدْعوننی إِلیهِ وَإِلاَّ تصرِفْ عَنی کیدَهنَّ أَصبُ إِلیهنَّ وَأَکن منَ الْجاهلینَ، سوره یوسف آیه ۳۳٫
• متن حاضر تلخیص سخنرانی حضرت ایت الله حائری در مرکز تخصصی مهدویت است.
منبع: کتاب از فرات تا فرات، دفتر دوم
