وب سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ عاشورا – دزفول عاشورا و امام حسین
نوشته های مرتبط
هر که دارد هوس کرب و بلا بسم الله!
این مصرع که در چاووش خوانی‌های مسافران کربلا خوانده می‌شد، از خطبه امام حسین(ع) هنگام خروج از مکه برگرفته شده است. حضرت در آن موقعیت فرمود: «هر که می خواهد خون خود را در راه ما نثار کند و آماده حرکت است، همراه ما در مسیر کوچ گام نهد.» این مثل به زیارت، ایثار، جانبازی و آمادگی اشاره دارد. این عبارت از شعرهای مردم ما است و در زمان انقلاب و جنگ تحمیلی زیاد به کار برده می‌شد.
باز این چه شورش است که در خلق عالم است
این مثل مصرع اول از شعر پر سوز و مشهور محتشم کاشانی است و به ماتم و مصیبت اشاره دارد. این ترکیب بند که یادآور محرم و عاشوراست، از سده دهم تا کنون پیوسته در روضه‌ها و عزاداری‌ها خوانده می‌شود و شهرت محتشم بیشتر به سبب آن است.
دنیایش مثل آخرت یزید است.
آخرت یزید، به سبب پدید آوردن واقعه عاشورا، با دردناکترین فرجام‌ها شمرده می‌شود. مثل به زندگی پررنج و عمر را به مشقت و بدبختی گذراندن و در نهایت فلاکت زیستن اشاره دارد.
گونه‌های دیگر آن عبارت است از:
الف) دنیای ما بدتر از آخرت یزید است.
ب)عاقبتش مثل عاقبت یزید شده است.
آش یزید را می‌خوری و برای امام حسین (ع) سینه می‌زنی؟
خطاب به کسی است که آشکارا ادعای دوستی میکند و در نهان دشمنی می‌ورزد. در واقع این مثل با مثل‌های زیر هم معناست:
الف) نماز علی را می‌خواند و پلوی معاویه را می خورد.
ب) هم طبال یزید است و هم علمدار حسین(ع)
مثل مادر وهب
وهب یکی از دلاوران کربلا بود که به دست سپاهیان یزید به شهادت رسید. مادرش زنی بسیار شجاع بود. او از شدت خشم، عمود خیمه را کشید، به میدان رفت و قاتل پسرش را با یک ضربه به قتل رساند. مثل بدین واقعه نظر دارد و برای بیان شجاعت، زبان آموزی، ایثارگری و ارادت به اهل بیت(ع) به کار می‌رود.
ما اهل کوفه نیستیم، امام تنها بماند.
تناقض در رفتار، نیرنگ و تزلزل، سرکشی در برابر فرمانروایان، فرصت طلبی، اخلاق ناپسند، آزمندی و شایعه پذیری بخشی از ویژگی های مردم کوفه است. امام علی(ع)، امام مجتبی(ع)، مسلم بن عقیل و سیدالشهدا(ع) هر یک به گونه‌ای بی‌وفایی و سست عهدی کوفیان را تجربه کردند.
مگر پول ما سکه یزید دارد؟
سکه یزید در برابر سکه امام علی(ع) قرار دارد. سکه علی(ع) از رونق و ارزش برخوردار است و مسلمانان با جان و دل آن را می‌پذیرند. ولی سکه یزید، به سبب ستم های فراوانش، نزد مؤمنان جایگاهی ندارد و از پذیرش آن سر باز می‌زنند. مثل به بی ارزش بودن پول اشاره دارد و در برابر کسی که حاضر نیست حتی با گرفتن پول کاری انجام دهد و انسان را از ثمره‌ی حرفه اش بهرمند سازد، به کار می‌رود.
شمر!
شمر به پلیدی و تبهکاری شهره است. زیرا امام حسین(ع) را با لبان تشنه به شهادت رساند. این کلمه ناسزا به شمار می‌آید و در برابر کسی که آب را از مردم دریغ میکند، به کار می‌رود.
مثل ذوالجناح
ذوالجناح نام اسب حضرت امام حسین(ع) بود و از صفاتی چون نجابت، وفا، نیرومندی و عدم سرکشی بهره می‌برد. این اسب پس از شهادت امام(ع) با زین واژگون به سمت خیمه ها حرکت کرد و زنان و کودکان را از این واقعه ناگورا آگاه ساخت.
مثل در بردارنده‌ی نام چنین اسبی است و برای بیان صفاتی مانند نجابت، وفا، نیرومندی، رام بودن، ژولیدگی و نامرتبی به کار می‌رود.
هم از گندم ری افتاد، هم از خرمای بصره
ابن سعد فرمان ولایت ری داشت و در پی گرد آوردن اسباب سفر بود که وقایع کربلا پیش آمد. ابن زیاد از وی خواست با حسین بن علی(ع) بجنگد سپس به حکومت ری بپردازد. ابن سعد از پذیرش این سخن سر باز زد. ابن زیاد گفت: اگر چنین نکند باید فرمان حکومت ری را پس دهد. ابن سعد که نمی توانست از حکومت ری بگذرد تن به قضا داد و به قرارگاه حسین(ع) لشکر کشید. وقتی در کربلا قرار یافت، حسین بن علی (ع) به او پیام داد: در تاریکی شب به دیدارم بیا. چون آمد، به وی فرمود: راهی برگزین که به صلاح دنیا و آخرتت بیانجامد.
ابن سعد گفت می ترسم ابن زیاد در کوفه خانه ام را خراب کند. حضرت فرمود سرایی نیک تر از آن به تو خواهم داد.
ابن سعد گفت: در ولایت کوفه ملک و باغ بسیار دارم، همه را مصادره می کنند.
حضرت فرمود تو را در حجاز مزارعی سرسبز – که هزار بار بهتر از مزارع کوفه است- می بخشم. ابن سعد سر به زیر افکند و لختی اندیشید. آن گاه گفت:چگونه دل از حکومت بردارم؟
حضرت از آن آزمندی و جاه دوستی در شگفت شد و فرمود: امیدوارم از گندم ری نخوری!
ابن سعد پاسخ داد: اگر گندم نباشد جو توان خورد! آن گاه به قرارگاه خود بازگشت و آماده ی نبرد شد. پس از شهادت امام و یارانش، به سبب حوادثی که پیاپی رخ داد، ابن سعد به مراد خویش دست نیافت و نتوانست فرماندار ری شود. او و پسرش به فرمان برادر همسرش مختار ثقفی – که بر کوفه دست یافته بود -به قتل رسیدند. بدین ترتیب، هم از گندم ری ماند و هم از خرمای بصره.
مثل به آزمندی اشاره می کند و درباره‌ی کسانی که سود اندک را نادیده می گیرند و برای رسیدن به سود بیش تر سرمایه ی اصلی را نیز از کف می دهند، به کار می رود. در این مثل گاه به جای خرمای کوفه، بصره یا عراق، خرمای بغداد می آورند که اشتباه به نظر می رسد؛ زیرا بغداد در آن زمان پدید نیامده بود.
