ضرب المثل عاشورایی

شمر و یزید به سبب تبه‌کاری نزد مؤمنان و پروردگار سیاه روی شناخته شده‌اند. گاه گروهی از مردم چنان دست به پلیدی می آلایند که سیمایی تیره‌تر از شمر و یزید می‌یابند و چهره‌ی این دو دژخیم در مقایسه با آنان سپید می‌نماید. مثل به شدت بی‌رحمی و خشم و تباه کاری اشاره دارد و برای توصیف دژخیمان به کار ...

در گذشته روغن نایاب و ارزش‌مند بود. وقتی مقداری روغن می‌ریخت، بی‌درنگ می‌گفتند: حیف شد. آن گاه ادامه می‌دادند: ایراد ندارد،‌ نذر ابوالفضل. مثل، در آن عصر ریشه دارد و به گذشتن وقت، از دست رفتن  قطعی موقعیت و جبران ناپذیر بودن آن‌چه از کف رفته است، اشاره دارد. روغن ریخته نذر امام‌زاده گونه‌ی دیگر این مثل است. منبع: عاشورا ...

روضه خوانی ذکر مصیبت می‌کرد. مصرع اول شعری را خواند و مصرع دوم را به خاطر نیاورد. به تصور آن که اندکی فرصت برای به یاد آوردن کافی است، طبق معمول با آهنگی اندوه‌بار مصرع اول را چند بار تکرار کرد؛ ولی سودمند نیفتاد. ناگزیر مردم را به صلوات خواند. دوباره و سه باره تقاضای صلوات کرد؛ ولی باز هم ...

مجالس روضه خوانی اغلب طولانی است و روضه خوان پس از مقدمه‌ی بسیار به ذکر مصیبت می‌پردازد. بدین سبب گاه حاضران در محفل، بردباری از کف می‌دهند. این مثل به پرحرفی و گریه و زاری اشاره دارد. وقتی به کسی گفته می‌شود: روضه می‌خواند؛ یعنی آه و ناله می‌کند و سخنان بی‌فایده می‌گوید یا زمینه را برای گریه و زاری ...

شرکت در مجالس روضه و بهره‌مندی از آن به عشق، قلب مهربان و روحیه‌ی توسل نیاز دارد. از سوی دیگر این مجالس اغلب به طول می‌انجامد. به طور معمول گروهی، به سبب عدم آمادگی یا ناآشنایی با این محافل به شکوه می‌پردازند. این مثل به عدم بردباری اشاره دارد. منبع: عاشورا در فرهنگ مردم(ضرب‌المثل‌ها)/مؤلف: محمدعلی عارفی‌راد

رجز خواندن نشان تحریک، تهدید، شجاعت، به خود بالیدن و قدرت نمایی و تحقیر مخاطب است. از سوی دیگر،‌چون، رجز در میدان جنگ، ناگاه و نااندیشیده سروده می‌شود، اغلب ناسنجیده می‌نماید. بنابراین، وقتی کسی به تهدید، ابراز شجاعت و قدرت نمایی می‌پردازد یا سخن ناسنجیده بر زبان می‌راند، از این مثل استفاده می شود. منبع: عاشورا در فرهنگ مردم(ضرب‌المثل‌ها)/مؤلف: محمدعلی ...

این مثل به سادگی، صراحت، بی ریایی و راست گفتار و کردار بودن، نظر دارد. گویه‌های دیگر آن عبارت است از: أ‌-   راسِ حسینی؛    ب-  راستِ حسینی؛           ج-  راست و حسینی.  منبع: عاشورا در فرهنگ مردم(ضرب‌المثل‌ها)/مؤلف: محمدعلی عارفی‌راد

مَحرَم، شاعر عصر قاجار، مصرع اول بیت را نزد ناصرالدین شاه خواند و شاه مصرع دومش را تکمیل کرد. این بیت به بهانه‌گیری، دیوانگی، شیدایی و بیماری پیوسته اشاره دارد.  منبع: عاشورا در فرهنگ مردم(ضرب‌المثل‌ها)/مؤلف: محمدعلی عارفی‌راد  

دیگ عاشورا یا دیگ امام حسین(ع) دیگی بسیار بزرگ بود که در آن آش شله قلمکار می‌پختند. هنگام پختن آش، دوست‌داران اباعبدالله(ع) هر کدام به نوعی کمک می‌کردند و انواع حبوبات و مواد غذایی به نذری‌پز می‌دادند. او ناگزیر انواع حبوبات، سبزی‌ها و مواد غذایی را می‌آمیخت و آش شله قلمکار درست می‌کرد. مثل به خواسته‌های پایان ناپذیر انسان اشاره ...

گروهی وقتی به مقام می رسند و یا ضعفی در کسی می‌بینند خود و خدا را فراموش می‌کنند و مغرورانه به قدرت نمایی می‌پردازند. مثل به آنان اشاره دارد. گونه‌های دیگر آن، چنین است:           أ‌-شمر جلودارش نیست.           ب‌-شمر جلودارش نمی شود.           ت‌-خیلی بد رکاب است، شمر جلودارش نمی شود. منبع: عاشورا در فرهنگ مردم(ضرب‌المثل‌ها)/مؤلف: محمدعلی عارفی‌راد ...