بدعت، تحمیق، اختناق و نیاز به روشنگری در ظرف بیست سال، یعنی بین سال ۴۰ و۶۰ هجری، که معاویه بر سر کار بود، بدعت‌های فراوان در اسلام راه یافت، مردم را عمیقا تحمیق کردند و آن‌ها را از اسلام دور کردند به طوری که در حقیقت ریشه‌ی همه‌ی افکار و آرایی که بعدها به صورت آزاد کلامی درآمد، متعلق به ...

. قومی خدا را به امید پاداش نیایش می‌کنند. این عبادت بازرگانان است گروهی از روی ترس، بندگی می‌کنند. این بندگی مخصوص بردگان است. مردمی خدا را از باب سپاس نعمت‌های او ستایش می‌کنند. این روش آزادگان ا ست.

 گزیده گویی و دانستن راه و روش گفت و گو از نشانه‌های دانشمند است.

به ســمــت کــعــبه ملک هم دخیل می‌آورد که مـــادری پـــســری بـــی‌بـــدیل مـی‌آورد گشود لب به سخن کعبه، داشت بی‌پرده بــــرای خـــــلــــقت عــــالــم دلیل می‌آورد ز اشــــک شـــوق، مـلک زیر پاش دریا شد و کــــعـــبــه غــرق کلیمی که نیل می‌آورد خـــــلـــیـــل با تـــبـــر آمـــد به بـتـکده، اما بـــــه روی دوش مـــحـــمـد، خلیل می‌آورد عـــلـــی برادری‌اش را به عـــدل ثابـت کرد که ...

با گذشت ترین مردم کسی است که در عین توانایی چشم پوشی کند.